Zeker in het begin ging de komst van de nieuwe schoen gepaard met heftige emoties. Er zou sprake zijn van doping en oneerlijke concurrentie. Nike kon zich geen betere marketing wensen, vooral vanwege de vele records die op de ‘superschoenen’ werden verbroken. De lucky birds die zich de vederlichte wondersloffen konden veroorloven, liepen sneller dan ooit en prezen de schoen de hemel in. Zij die aan andere merken verbonden waren, keken zuur en riepen de IAAF op tot een verbod. Tot die andere merken óók schoenen met carbon en dikke, lichte zolen gingen maken – toen daalde het stof weer neer op het asfalt.

Gesteld wordt dat de nieuwe schoenen zoals de Vaporfly en Alphafly iets van het energieverlies van de loper, dat ontstaat als je voet contact maakt met de ondergrond waarop je loopt wegnemen, waardoor je zuiniger gaat lopen. Tot vier procent zoals wordt beweerd. “Dat is aanzienlijk. Stel, deze energiewinst zou zich direct vertalen in gelijke snelheidswinst, dan zou iemand die de marathon in vier uur loopt, een winst behalen van tien minuten; hoe langzamer je loopt, hoe meer minuten je er voordeel uit zou kunnen halen.” De vraag is of dat voordeel voor iedereen gelijk is. Een groot onderzoek van Strava uit 2018, gepubliceerd in The New Yorker, leert dat 600 van 500.000 lopers tussen 2014 en 2018 één procent sneller waren op de Vaporfly’s. Van Oeveren: “Deze studie verklaart niet waaróm deze mensen sneller liepen. Misschien hebben ze ook andere factoren aangepast, zoals voeding en training. Wie zoveel geld uitgeeft aan een schoen, zorgt ook dat de rest op orde is. Het is daarom niet direct gezegd dat die één procent sneller alleen te danken is aan de schoen. Om daar antwoord op te krijgen kan je beter kijken naar de laboratoriumstudies waar de biomechanica in detail kan worden onderzocht.”

Een hardlopende voet buigt bij de tenen, precies waar de inmiddels beroemde carbonplaat zo’n groot effect heeft. De plaat is niet recht, maar lepelvormig, wat het effect vergroot, omdat de kracht nog verder naar voren wordt omgebogen. In eerdere modellen is geëxperimenteerd met rechtere carbonplaten, maar de bolling blijkt het best te werken. Daarnaast speelt het gewicht van de schoen een belangrijke rol. Door de jaren heen is het foam van hardloopschoenen vaak veranderd; het wordt steeds lichter, en daarbij verbeteren de veereigenschappen. “Je zou dankzij die veereigenschappen gemakkelijker van de grond moeten komen en wat langer zweven. Omdat die zool zo licht is, kan hij vrij dik zijn, waardoor je hoger staat. Gevolg: je verlengt je benen zonder dat je daar zwaarder van wordt. Een reus met dezelfde pasfrequentie als een kabouter loopt harder, dus ja, zelfs die hoogte zorgt voor winst”, legt Van Oeveren uit. Daarnaast vangt dit foam trillingen op waarvan gezegd wordt dat spiervermoeidheid langer uitblijft. Een kanttekening is wel dat niet alle ultralichte carbonschoenen even stabiel zijn. De zool is dik, het bovenwerk vaak vederlicht en heel dun, waardoor niet elke loper even lekker door de bocht zal kunnen rennen.

Het voordeel voor hardlopers is individueel, denkt Van Oeveren, zelf ook fervent hardloper en bezitter van veel verschillende hardloopschoenen. “Als je je in synergie met de schoen beweegt, heb je meer voordeel. De Vaporfly’s bevatten een hoop verschillende eigenschappen; het gewicht, de hoogte, de veereigenschappen van het foam en de hefboom van de carbonplaat spelen allemaal een rol. Daarnaast heeft ook de loper verschillende eigenschappen, zoals spierkracht, looptechniek, gewicht, lengte en het vermogen om de looptechniek aan te passen bij het dragen van nieuwe schoenen. Het verschil zit niet alleen in het foam en de carbonplaat, maar ook in het gevoel dat de schoen je geeft. De ronding van de schoen en de iets oplopende toe box spelen ook mee – en die zijn niet exclusief bij de nieuwste Nikeschoenen. Dat gevoel van ‘deze schoen wil hard, joggen past niet bij deze schoen’, dat hebben meer schoenen in zich”, weet Van Oeveren. “Een tijd geleden werkten verschillende merken al aan rondere zolen, waardoor je makkelijker zou landen op je voorvoet; je looptechniek werd beïnvloed door de schoen. Het is daarom lastig om op basis van prestatie alleen conclusies te doen over de eigenschappen van een schoen.” Hij raadt hardlopers aan verschillende schoenen te proberen en regelmatig af te wisselen; zo kun je een schoen gebruiken als trainingsmiddel om je looptechniek bij te schaven.