Als het
zwarte gat
dreigt...
2020, het had ‘jouw’ jaar moeten worden. Sterker dan ooit, een pr op die ene afstand, een podiumplek misschien zelfs… Of wellicht zou je je na heel veel trainingsarbeid voor het eerst wagen aan een hele triathlon? Het resultaat was een vrijwel lege wedstrijdkalender. Dat kan mentaal zwaar vallen.
In Transition schreven we er al eerder over: achter de piek gaapt het ravijn. Vooral als het einde van het seizoen nadert en de dagen korter worden, dan kan de motivatie soms ver te zoeken zijn. En dan hebben we het niet alleen over trainingsmotivatie. Glorieuze piekmomenten kunnen in rap tempo plaats maken voor sombere gevoelens. En als je keihard getraind hebt voor dat ene specifieke doel, maar de race werd uiteindelijk (toch nog) gecanceld, dan kan de klap nog wel eens dubbel zo hard aankomen.
Het zwarte gat dreigt. Hoe werkt dat en hoe ga je ermee om? Of eigenlijk beter: hoe kun je het voorkomen? Er wordt namelijk veel geschreven over hoe je je optimaal voorbereidt, over trainingsschema’s, herstel, materiaal en noem maar op. Kortom, alles om op een bepaald moment zo optimaal mogelijk te presteren. Maar er is ook nog een periode daarna. Het moment waar je naar toewerkte is voorbij. Of – zoals voor veel triatleten dit jaar zal gelden – heeft nooit plaatsgevonden.
Gevoel van leegte
Ongeacht of er nu wel of niet (goed) gepresteerd is, veel sporters ervaren een negatief gevoel als een groot doel, zoals een triathlon, marathon of zware fietstocht, eenmaal achter de rug is. Een gevoel van leegte. Soms gaat dat ook nog eens gepaard met een knagend schuldgevoel. Dat heeft alles te maken met die enorme intensieve en langdurige aanloop: het gebrek aan tijd voor je naasten en de andere dingen die je belangrijk vond.
De belangrijkste reden voor de dip is misschien niet de eerste waar je aan denkt: gewoontes. Wanneer je een langere periode veel traint, went het lichaam aan die inspanning. Door plotseling veel minder te sporten, moet je lichaam wennen aan de gewoonte die je doorbreekt. Mentale gewoontes zijn minstens zo belangrijk. Uit onderzoek blijkt dat je die in ongeveer drie maanden opbouwt. In voorbereiding op bijvoorbeeld een triathlon pas je je leefstijl voor veel langere tijd aan. Je vormt dus eigenlijk nieuwe gewoontes.
Al je gewoontes staan in het teken van dat ene doel. En dus valt hun relevantie weg op het moment dat het doel al dan niet bereikt is.
Het is lastig om die gewoontes, die zo’n groot deel van de week in beslag nemen, naderhand uit te schakelen. De ervaren leegte is in die zin bijna letterlijk: een lege agenda. Daar komt bij dat je je leefstijl hebt omgegooid, omdat je naar een heel specifiek doel toewerkte. Al die gewoontes staan in het teken van dat ene doel. En dus valt hun relevantie weg op het moment dat het doel al dan niet bereikt is. Dit is des te meer zo, naarmate je meer obsessief naar je piekmoment toeleeft, en dus minder ruimte hebt voor andere dingen.
Dip voorkomen
Niet iedereen belandt in een dal na afloop van een sportief hoofddoel. Je kunt het dan ook voorkomen, zelfs als je de ‘afkickverschijnselen’ al ervaart. Laten we beginnen met de dag waarop je besluit om je voor te bereiden op bijvoorbeeld een hele triathlon. Het schuldgevoel dat sommige mensen bekruipt, is minder wanneer je vanaf het begin met je partner of je gezin afspraken maakt. Geef inzicht in wat je wilt gaan doen, waarom het belangrijk voor je is en wat dat concreet komend jaar voor jou en hun betekent.
Maak ook een prioriteitenlijst. Wat vind je belangrijk en wil je blijven doen, en waar ga je mee stoppen? En wat zijn de dingen die je na de triathlon weer gaat oppakken? Door duidelijk te zijn naar je omgeving toe, voorkom je teleurstellingen en ontvang je meer steun. En door duidelijk naar jezelf toe te zijn over je prioriteiten weet je vooraf al wat je ná het piekmoment weer meer gaat doen. Betrek je naasten ook zoveel mogelijk in de voorbereidingen, de trainingen. Maak bewust tijd vrij, plan het in.
Prestatie op zich
Heb je je moment of glory gehad en is het volbracht? Vier het, ongeacht je resultaat. Je bent in staat geweest om maandenlang ontzettend veel in dienst te stellen van dat ene doel, en dat is een prestatie op zich. Misschien nog wel meer dan die paar uur waar het allemaal om draaide. Heeft je piekmoment door omstandigheden niet kunnen plaatsvinden, dan is er dus nog steeds heel veel om trots op te zijn.
Wat wilde je na afloop van je hoofddoel weer gaan oppakken? Had je nog geen voornemens, dan is het nooit te laat om ze alsnog te formuleren.
Bereid je er mentaal op voor dat je na het doel veel tijd over zult hebben. Haal je voornemens er weer eens bij: wat wilde je na afloop van je hoofddoel weer gaan oppakken? En had je die voornemens nog niet, dan is het nooit te laat om ze alsnog te formuleren. De tijd en ruimte worden op deze manier in je hoofd meer ‘ontspanning’ (waar plotseling sporten weer onder valt!) en ‘mogelijkheden’ in plaats van ‘lucht en leegte’.
Neem ten slotte de tijd om te reflecteren op jezelf, op de hele periode. Dat kan waardevolle inzichten geven, in plaats van dat onbehaaglijke zinloosheidsgevoel. In plaats van een dip levert deze periode je dan misschien juist wel een doel op. Dat kan ook weer hetzelfde of een nieuw sportief doel zijn. Maar het hoeft niet…
Zo kom je uit die dip
- Houd te allen tijde in je achterhoofd wat jij allemaal belangrijk vindt. Ongeacht of je nu je doel bereikt hebt, dit zijn de dingen waar je je op richt.
- Heb je je doel bereikt? Vier je deelname, ongeacht het resultaat.
- Werd jouw piekmoment gecanceld? Dan is er nog steeds heel veel om trots op te zijn.
- Evalueer het hele proces; wat heb je geleerd over jezelf?
- Neem de tijd voor mentaal herstel; even het plezier voorop. Ga niet direct door naar het volgende doel.
Dit artikel kwam tot stand op basis van de eerdere publicatie Achter de piek gaapt het ravijn van Martijn Veltkamp. Hij is psycholoog en auteur van Leven in cadans: hoe je fietsend je hoofd verzorgt. Zijn artikel verscheen in Transition Magazine #15.
Jeannet Pennings
Hoofdredacteur van Transition Magazine en zelf amateur triatleet. Schrijft over training, gezondheid en triathlon als lifestyle.
Nog niet
ingeschreven?
De redactie van Transition houdt jou graag op de hoogte van nieuwe artikelen, tips van onze Makers en sneak previews van nieuwe edities van het online magazine.
Deel dit artikel