Maanden ben je bezig om toe te werken naar die ene specifieke triathlon of jouw Ironman. Er wordt veel geschreven over hoe je je optimaal voorbereidt, over trainingsschema’s, herstel, materiaal en noem maar op. En over hoe je op de dag zelf goed presteert. Maar, uiteindelijk komt ook aan die dag een einde. De dag waar je zolang naar toewerkte is voorbij. En dan? Veel sporters storten na hun piekmoment in een donker gat. Waarom is dat zo? En hoe kun je het voorkomen?

De hete zomerzon schijnt over de Alpe d’Huez wanneer een renner zijn stuur – waarop met tie wraps een bordje met het nummer 776 gebonden is – loslaat om zijn handen in de lucht te gooien. Hij rijdt nog een paar meter en stort dan ter aarde, en huilt. Voor fietsers is La Marmotte één van de zwaarste tochten die je in Europa rijden kunt. Bucketlist materiaal. Wil je een echte uitdaging, dan doe je niet mee met het doel uit te rijden, maar om uit te rijden in een gouden tijd. Waar zijn poging vorig jaar strandde, is het nummer 776, Bas Pronk, vandaag gelukt. Goud. 180 kilometer binnen 8 uur volbracht.

Zo’n prestatie komt niet vanzelf. In het geval van Bas vergden de 180 kilometers liefst 8250 kilometer en acht maanden voorbereiding. In de laatste maanden komt alles in het teken te staan van die ene prestatie; voeding, rust, trainingsschema’s, de agenda. Dat heeft invloed op het gezin, het sociale leven en misschien ook het werk. “Binnen de kaders van mijn leven (met een baan, vrouw, sociaal bestaan) heb ik het maximale eruit gehaald”, vat Bas Pronk samen, “en soms iets te maximaal.”

Een paar dagen na van het volbrengen van een triathlon, marathon, of zware fietstocht, ervaren veel sporters een heel negatief gevoel. Een zwart gat. Ongeacht of ze nu wel of niet goed gepresteerd hebben. Bas Pronk kon bijvoorbeeld maar kort genieten van zijn succes. “Het is volbracht”, schrijft hij in zijn boek Obsessie. “De motivatie, de obsessie, de heilige gouden wens: het is allemaal weg. De glans is eraf. Er is nuchterheid ingetreden.”

Bij dit soort ervaringen moet ik spontaan denken aan mijn opa. ‘Lucht en leegte’, was een van zijn favoriete citaten wanneer hij het nieuws keek. Wat hebben we aan alles wat we verwerven, al ons moeizaam gezwoeg onder de zon? Het lijkt alsof de sporter na een piekmoment zich precies die vragen stelt, en dat gevoel van leegte ervaart. Soms gaat dat dan ook nog eens samen met een knagend schuldgevoel. Dat heeft weinig met het hoofddoel zelf te maken, maar alles met die enorme intensieve en langdurige aanloop: het gebrek aan tijd voor je naasten en de andere dingen die je belangrijk vond. Profsporters, die jarenlang alles opzij zetten voor hun doelen, ervaren zo’n mentale winter dan ook in groten getale zodra ze een punt achter hun carrière plaatsen.

De belangrijkste reden voor de dip na een piek is misschien niet de eerste waar je aan denkt: gewoontes. Wanneer je een langere periode veel traint, went het lichaam aan die inspanning. Voormalig profwielrenner Kai Reus geeft een prachtig voorbeeld. “Ik dacht wel eens: ‘Ik leg die fiets eens een week aan de kant’. Maar dan was ik het zo gewend dat ik ’s nachts soms wakker werd. Dan ging ik mijn bed uit, een rondje fietsen. Gewoon een half uur op de gewone fiets. Mijn lichaam moest dan gewoon wat doen.” Door plotseling veel minder te sporten, moet je lichaam wennen aan de gewoonte die je doorbreekt.

Niet iedereen belandt in een dal na afloop van een sportief hoofddoel. Je kunt het dan ook voorkomen, zelfs als je de ‘afkickverschijnselen’ wel ervaart. Het begint al op de dag dat je besluit om je te gaan voorbereiden op bijvoorbeeld een hele triathlon. Het schuldgevoel dat sommige mensen bekruipt, is minder wanneer je vanaf het begin met je partner of je gezin afspraken maakt. Geef inzicht in wat je wilt gaan doen, waarom het belangrijk voor je is en wat dat concreet komend jaar voor jou en hun betekent.

Maak ook een prioriteitenlijst. Wat vind je belangrijk en wil je blijven doen, en waar ga je mee stoppen? En wat zijn de dingen die je na de triathlon weer gaat oppakken? Door duidelijk te zijn naar je omgeving toe, voorkom je teleurstellingen en ontvang je meer steun. En door duidelijk naar jezelf toe te zijn over je prioriteiten weet je vooraf al wat je ná het piekmoment weer meer gaat doen. Betrek je naasten ook zoveel mogelijk in de voorbereidingen, de trainingen. Maak bewust tijd vrij, plan het in. Wielrenner Robert Gesink bijvoorbeeld plant zijn trainingsdagen soms zo in, dat hij na een paar uur trainen met zijn gezin ergens luncht en er op die manier een familiedagje van maakt.